Folklor û Ziman 1

Ji Edîtoran 

Em kêfxweş in ku bi kovareka akademîk ya xebatên kurdî Folklor û Zimanê li pêşberî we ne. Folklor û Ziman ku di bin banê Weqfa Mezopotamyayê da, dê salê du caran (nîsan û çirîya pêşîn) derkeve û kovareka bihekem û navneteweyî ye. Di kovarê da dê xebatên akademîk yên li ser folklor û zimanê kurdî cih bigirin. Zimanê gotaran, ji bilî kurteyên îngilîzî, bi temamî kurdî ye û çawa ku di vê hejmara yekem da bi kurdîya kurmancî-kirmanckî-soranî gotar hene, em dê hewil bidin ku di hemû hejmaran da dîsa cih bidin dîyalektên kurdî.

Di çerçoveya folkora kurdî da mijarên wekî teorîyên folklorê, edebîyata gelêrî, adet û tore, bîr û bawerîyên gelêrî, zanyarîyên gelêrî, ferhenga herêmî, têgehên folklora kurdî, xebatên meydanî û her wiha lêkolîn û nivîsên derbarê etnografyaya kurdî da û hwd dê bihên weşandin. Di çerçoveya xebatên zimanî da jî dê her cure mijarên têkildarî fonolojî, morfolojî, sentaks, morfosentaks, zimannasîya civakî (sosyo-lînguîstîk), zimanzanîya îranî hwd cih bigirin. Di kovarê da dê nivîsên di forma gotar, werger, danasîna sempozyum, pirtûk û tezan da jî biweşin.

Em hêvî dikin ku Folklor û Ziman bibe yek ji çavkanîyên akademîk û zanistî û alîkarîya lêkoleran bike. Bi taybetî piştî ku di van salên dawî da li çend zanîngehan beşên kurdî yên lîsansê û masterê vebûn, hem geşebûneka xurt ya asteka akademîk çêbû hem jî bi qasî wê pêwîstî bi xebatên bi vî rengî zêdetir bû. Loma jî ji bo xebateka bi vî rengî motîvasyonek peyda bû û niha em bi hejmara yekem li pêşberî we ne.

Di vê hejmara me ya yekem da heft gotarên zanistî yên li ser folkor û zimanê kurdî hene. Mustafa Aslan di gotara xwe da ku bi navê “Analîz û Berawirdkirina Varyanta Kurdî ya Çîroka Odîpusî li gel Çend Varyantên Din” e, li ser berawirdkirina varyanteka çîroka Odîpusî ya kurdî û çend varyantên wê yên gelên din disekine û xalên hevbeş û cuda destnîşan dike. Varyanta kurdî ku wî bi xwe berhev kirîye jî bi awayekî nivîskî wekî pêvek daye.

Netice Altun Demir di gotara xwe ya bi navê “Kirmanckî/Zazakî de Cumleyê Alozî” da, ku bi kurdîya kirmanckî ye, li ser cureyên hevokên kompleks yên ku bi hevokên nesereke, temamker û hwd ava bûne, disekine û hem ji alîyên sentaktîk û hem jî ji alîyê semantîk ve, ji gelek metinan mînakan dide û wan analîz dike.

Ramazan Pertev di gotara xwe da ku bi navê “Giringîya Xebatên Folklorê li cem Rewşenbîrên Nifşê Hawarê” ye, li ser nivîsên derbarê folklorê yên “Nifşê Hawarê” disekine û di çerçoveya netewesazîyê da hewildan, refleks û paşxaneya wan analîz dike.

Cemil Guneş di gotara xwe ya bi navê “Hunerên Pêwendîdanîna Zimanî yên Zarokên Duziman li Dêrikê” da, li ser têgihên wekî “duzimanî”, “yekzimanî” û “nîvzimanî”yê disekine û bi xebateka sehayî li ser rewşa xwendekarên duzimanî yên zarokên kurdan, encamên giring pêşkêş dike.

Gotara Sabîr Ebdulahîzadî ku bi navê “Giringîya Zimannasîya Hiqûqî di Pergaleka Hiqûqî ya Dadmend da” ye li ser mijarên sereke yên zimannasîya hiqûqî yên wekî dengnasîya hiqûqî, transkrîpsîyona hiqûqî, markeyên bazirganî, analîza hiqûqî ya destxetan û hwd disekine û ji hin dozên têkildarî vê mijarê bi mînakan giringîya zimannasîya hiqûqî analîz dike.

Gotara Mikail Bulbul ku bi navê “Rola Paşgira Partîsîp di Çêkirina Raweyên Ragihandinê, Dananî û Mercî da” ye, ji alîyê rêzimana formel ve nîqaşa formulekirina wê dike ku di çêkirina hin raweyên ragihandinê, dananî û mercî da dihê bikaranîn.

Hêmin Omar Ahmed jî di xebata xwe da ku bi kurdîya soranî ye, li ser destxeta Leyla û Mecnûnê disekine ku ji alîyê Mela Mehmûdê Beyazîdî ve di sala 1857an da hatîye nivîsîn. Di vê xebatê da hem metina berhemê cih girtîye û hem jî bi berhema Sewadî ra hatîye berawirdkirin û analîza wê hatîye kirin.

Herwiha di dawîya kovarê da me cih daye danasîna du pirtûkên çapkirî jî. Em hêvîdar in ku kovara Folklor û Ziman bi xebat û lêkolînên xwe bibe referans û bingeheka xurt ji bo xebatên kurdî yên sehaya folkor û zimanî.

Ji bo akademîsyenên hêja ku hekemtî kirin û gotar bi xêra wan xurttir bûn em gelekî spasdar in. Dîsa ji bo alîkarîya redaksîyona soranî em spasîya Şehab Walîyî û ji bo redaksîyona kirmanckî jî spasîya M. Malmîsanij û Bîlal Zîlanî dikin. Dîsa ji bo kontrolkirina îngilîzîya kurteyan em spasdarê Netîce Altun Demirê ne. Mala herkesî ava be ku keda wan tê da çêbû.

Edîtor Mustafa Aslan, Mikail Bülbül

...

NAVEROK

Gotar

Analîz û Berawirdkirina Varyanta Kurdî ya Çîroka Odîpusî li gel Çend Varyantên Din Mustafa Aslan ..................................................................................................................09

Kirmanckî/Zazakî de Cumleyê Alozî Netice Altun Demir...........................................................................................35

Giringîya Xebatên Folklorê li cem Rewşenbîrên Nifşê Hawarê Ramazan Pertev ...............................................................................................61

Giringîya Zimannasîya Hiqûqî di Pergaleka Hiqûqî ya Dadmend da Sabîr Ebdulahîzad ...........................................................................................77

Hunerên Pêwendîdanîna Zimanî yên Zarokên Duziman li Dêrikê Cemil Güneş .....................................................................................................93

Rola Paşgira Partîsîp di Çêkirina Raweyên Ragihandinê, Dananî û Mercî da Mikail Bülbül ...................................................................................................110

Metin – Deşîfrasyon – Analîz له یلا و مه جنوونی مه لا مه حموودی بایه زیدی  (ده ق، لێكۆڵینه وه  و به راورد)

 .................................................................................................... هێمن عومه ر ئه حمه د 129

 Nirxandina Pirtûkan

Samî Tan, Analîza Du Xebatên Destpêkî yên Rêzimana Kurmancî Danasîn: Salih Agir Qoserî ............................................................................176

M. Malmîsanij, Kurmancca ile Karşılaştırmalı Kırmancca (Zazaca) Dilbilgisi Dayîşşinasnayîş: Weysel Yildizhan ...............................................................179