İngiliz ve Fransız Arşiv Belgeleriyle Şeyh Said Hareketi
ÖzetYahudi asıllı Mois
Kohen'nin aktarımıyla: "Türkiye'de, Allah'ın hakiki kılıcı Haçlıların
pençesinde ve Allah'ın kalemi ise Türkçülerin elinde... Bu kılıç ve kalem
izdivaç ettiler. Bu izdivaçtan bir cemiyet doğdu ki, bu cemiyetin adı 'Türk
Milleti' (Cumhuriyet)dir."
1925 Kürt Hareketi bu
Cumhuriyetin neticesiydi. Fransa'nın İstanbul Askeri Ataşesi Albay Catroux,
Şeyh Said İsyanıyla ilgili, "Türkiye'nin önündeki sorun, bizim Cezayir ve
Fas'ta, dağları aşmak zorunda kalarak çözmemiz gereken sorunlara benziyor.
Tabii ki sadece askerî harekât ile değil, şüphesiz siyasi hazırlık ve uygun bir
idari çaba ile, Kürdistan'ı, toplumsal örgütlenmesinde ve ekonomik sefaletinde
bırakarak..." diyar.
Fransız entelektüel Jean
Paul Sartre "Hepimiz katiliz ve Sömürgecilik bir sistemdir" diyerek
Fransa'yı Cezayir'de katliam yapmakla itham etmişti.
Cumhuriyetin Kürt
politikası, Fransa'nın Cezayir politikasından farksız değildi. Şeyh Said neden
harekete geçmek zorunda kaldı ve İngiliz ajanı olmakla suçlandı?
Kürtlerin arkasında
kimler vardı, Azadi Cemiyeti'nin işlevi neydi, Seyyid Abdulkadir İngilizlerle
anlaştı mı? Özellikle İngiliz, Fransız ve Rusların bu Kürt hareketi hakkındaki
politikası neydi, hareket neden başarıya ulaşmadı?..
Tüm bu sorular,
belgeleriyle bu çalışmada cevap bulmaktadır.